Pytania kluczowe:

• jakie są elementy klimatu Polski
• co to jest okres wegetacyjny 
• jaki jest wpływ zmienności klimatu na różne gałęzie gospodarki
• jakie są wiatry lokalne w Polsce

Scharakteryzowanie klimatu danego obszaru wymaga opisania głównych jego składników. Najważniejszymi elementami każdego klimatu są średnia temperatura powietrza i sumy opadów atmosferycznych. Drugorzędne znaczenie mają wiatry, zachmurzenie, ciśnienie atmosferyczne, wilgotność powietrza, występowanie burz, mgieł czy innych zjawisk pogodowych.

O średnich temperaturach powietrza w pierwszej kolejności decyduje szerokość geograficzna – od niej zależy kąt padania promieni słonecznych na powierzchnię Ziemi i tym samym ogólna ilość docierającego ciepła.
Bardzo ważna jest odległość od morza lub oceanu. Wilgotne powietrze morskie wolniej się nagrzewa i chłodzi w porównaniu z suchym powietrzem lądowym. Na ich temperaturę wpływ ma także podłoże. Woda wolniej od lądu zarówno ogrzewa się, jak i schładza. Dlatego nad morzem latem jest chłodniej, a zimą cieplej niż w głębi lądu.
Kolejnym czynnikiem oddziałującym na temperaturę powietrza jest wysokość bezwzględna. Temperatura obniża się średnio o 0,6°C na każde 100 m wysokości – to dlatego w górach jest na ogół zimniej niż na nizinach.

Ważną cechą każdego klimatu jest amplituda temperatury, czyli różnica między wartością największą i najmniejszą temperatury powietrza w danym miejscu. Duże amplitudy roczne temperatur są charakterystyczne dla klimatów kontynentalnych, a małe – dla klimatów morskich. W Polsce można to zaobserwować na przykład na wykresach klimatycznych dla miejscowości z różnych części kraju.

Na podstawie wartości średnich temperatur dobowych wyznacza się 6 termicznych pór roku. Jeśli na przykład średnia temperatura dobowa przewyższy 15°C, to zaczyna się termiczne lato. Jeśli zaś średnia temperatura dobowa spadnie poniżej 0°C, to zaczyna się termiczna zima. Z pozostałymi porami roku mamy do czynienia, gdy średnie temperatury dobowe wahają się w następujących przedziałach: przedwiośnie – od 0° do 5°C, wiosna – od 5° do 15°C, jesień – od 15° do 5°C i przedzimie – od 5° do 0°C (patrz rysunek poniżej).

Napływające z zachodu wilgotne masy powietrza polarno‑morskiego znad Oceanu Atlantyckiego mają u nas zasadniczy wpływ na wielkość i intensywność opadów. Przynoszą znaczne ilości pary wodnej, która skrapla się lub zamarza i spada na powierzchnię Ziemi w postaci deszczu lub śniegu. Nad Bałtykiem jest najwięcej wilgotnego powietrza, dzięki czemu występują tam zwiększone opady. Na pozostałym obszarze można zauważyć zależność ilości opadów od ukształtowania powierzchni. Największe sumy opadów atmosferycznych notowane są na terenach pofałdowanych – w górach i na pojezierzach. Na takich obszarach powietrze może zatrzymywać się na wzniesieniach będących naturalnymi przeszkodami. Natomiast najniższe sumy opadów występują na płaskich, nizinnych terenach środkowej Polski, szczególnie na Kujawach i w Wielkopolsce. Regiony te leżą w tzw. „cieniu opadowym” pojezierzy i jednocześnie w oddaleniu od zbiornika morskiego.

Różnica temperatur powietrza wywołuje różnicę ciśnień, w wyniku której następuje poziomy ruch powietrza – wiatr. Ma on zawsze tendencję do wyrównywania ciśnień, czyli wieje od wyżu do niżu. W Polsce przeważają wiatry z kierunków zachodnich, co wiąże się z układem stałych ośrodków barycznych – Wyżu Azorskiego i Niżu Islandzkiego. Wiatry przynoszą znad innych obszarów określone masy powietrza. Na podstawie kierunku, z którego aktualnie wieje wiatr, można przewidywać pogodę:

• wiatr zachodni zazwyczaj przynosi opady oraz ochłodzenie latem i ocieplenie zimą;

• wiatr północny niemal zawsze przynosi ochłodzenie;

• wiatr wschodni na ogół nie przynosi opadów, a zimą prawie zawsze ochłodzenie;

• wiatr południowy niemal zawsze przynosi ocieplenie.Oprócz wiatrów związanych z dużymi ośrodkami barycznymi w Polsce występują też wiatry lokalne. Jednym z nich jest górski fen, nazywany u nas halnym. Powstaje on w wyniku dużej różnicy ciśnienia atmosferycznego między dwiema stronami grzbietu górskiego. Najczęściej pojawia się w górach wysokich – Tatrach czy Karkonoszach. Najpierw po stronie południowej przed barierą gór gromadzi się ciepłe powietrze, co zwiększa ciśnienie atmosferyczne. Następnie powietrze to unosi się i ochładza, tworząc gęste chmury kłębiaste ze skroplonej pary wodnej. Z chmur pada deszcz, pozbawiając powietrze wilgoci. Takie suche powietrze „przelewa” się na drugą stronę gór, gdzie szybko „ześlizguje” się w dół i ociepla. Różnica ciśnień zazwyczaj jest duża, toteż ciepły i suchy wiatr halny osiąga znaczne prędkości (często >100 km/h), czym może wyrządzać wielkie szkody.Innym wiatrem lokalnym są występujące nad morzem bryzy. Powstają w wyniku różnicy ciśnienia atmosferycznego nad lądem i wodą. Wilgotne powietrze nad wodą wolniej zmienia swoją temperaturę niż suche powietrze nad lądem. Dlatego w dzień nad lądem jest cieplej, a ogrzane powietrze unosi się do góry, „zostawiając” na dole niższe ciśnienie, do którego ściągane jest powietrze znad wody. Tak wieje bryza morska (dzienna). W nocy sytuacja się odwraca – nad wodą jest cieplej, ponieważ tamtejsze powietrze wolniej się ochładza, i tworzy się niższe ciśnienie, do którego ściągane jest powietrze znad lądu. To bryza lądowa (nocna).